Új európai horizontok felé indul Debrecen az EKF-pályázatával
Szerző: Szénási Miklós | szenasi.miklos@dehir.hu Közzétéve: 2018.08.15. 09:00 | Frissítve: 2018.08.15. 11:15
Debrecen – Így látja a szakértő. Méhes Mártonnal, az EKF 2023 program debreceni pályázatának főtanácsadójával beszélgettünk munkáról, felelősségről, támogatottságról és együttműködésekről. Interjú.
Gazdag tapasztalataival segíti Debrecen pályázatát az Európa Kulturális Fővárosa 2023 cím elnyeréséért Méhes Márton. A főtanácsadó a 2000-es évek elején Magyarország berlini kulturális intézetében dolgozott, 2007-ben pedig művészeti igazgatóként irányította a 2010-es európai kulturális főváros, Pécs kulturális programjának tervezését, később a bécsi Collegium Hungaricum igazgatója volt 2015-ig.
Méhes Márton szerkesztőségünkben adott interjút
Dehir.hu: Hogy került a cívisvárosba?
Méhes Márton: Az első pályázati szakaszban Debrecen létrehozott egy tanácsadó kollégiumot, és megkerestek engem is, legyek ennek a tagja, amit nagyon szívesen elvállaltam. Ahogy közeledett az első fordulós határidő, komolyabb szerepbe kerültem, egyik szerzője lettem a művészeti-kulturális koncepciónak, illetve magának a pályázatnak. Debrecen jól vette az akadályokat és továbbjutott, a város vezetőivel egyeztetve pedig arra jutottunk, hogy jó lenne folytatni az együttműködést. Most pedig már
közeledünk a végkifejlethez, hiszen november 9-én be kell adnunk a végleges pályázatot.
Decemberben a nemzetközi zsűri ellátogat a városba, aztán pár nappal később még egy prezentációt is tartunk Budapesten a zsűri előtt, amelyet egy sor kérdés követ. Mindezek után december közepére eldől, hogy a három versenyben maradt magyar város – Győr, Veszprém, Debrecen – közül melyik kapja meg a kitüntető címet.
A munka legnehezebb része
Dehir.hu: Hogy látja a főtanácsadó, hogy áll a projekt? Hol tart most a pályázatírás?
Méhes Márton: Az első körben egyrészt a város alkalmasságát kellett bizonyítani, ami a mi esetünkben talán nem is volt olyan „forró” kérdés, hiszen Debrecenben sok minden adott, illetve megépült, vagy -épül a következő években. Másrészt azt kellett bemutatnunk, hogy pontosan megértettük az EKF-pályázat kritériumait. Például világos számunkra, hogy nem egyéves tűzijáték-fesztivált várnak, hanem hogy európai és helyi együttműködéseken keresztül hogyan kívánunk változtatni a kulturális kínálaton, fejleszteni a szemléletmódot, s hogyan tesszük fenntarthatóvá és messze földön attraktívvá a kulturális fejlesztéseket.
Sikerrel továbbjutottunk, de a munka ezzel természetesen nem ért véget, sőt: a végleges pályázatnak alaposan kidolgozott anyagnak kell lennie, az összes fejezet minden egyes kérdésére nemcsak releváns, hanem részleteiben is megalapozott választ kell adnunk.
Helyi és európai partnereket kell felvonultatni, akikkel együttműködési megállapodásokat kötöttünk. Fontos, hogy legyenek kidolgozott zászlóshajó-projektek és egyéb programok, működőképes menedzsment szerkezet, hiteles költségvetés, attraktív kommunikációs és marketing stratégia. A lényeg, hogy átfogó, komplex képet adjunk, ami minden részletében igazolható. Ez a munka legnehezebb része, mert ötletek, álmok, lehetőségek voltak, vannak és lesznek is. De hogy ezekből melyek azok, amelyeket ki lehet (és tudunk) dolgozni, s megvalósítani úgy, hogy partnert is tudunk hozzájuk szerezni, ráadásul még egységes koncepcióba is foglalhatók, az valóban nagy kihívás. Ehhez a lehető legtöbb impulzusra volt szükség helyből és Európából egyaránt. Jártunk nemzetközi workshopokon, konferenciákon, tanulmányutakon többek közt Hollandiában, Angliában, Szerbiában, Romániában, Szlovákiában és Ausztriában, valamint nemzetközi szakértőket hoztunk a városba.
Dehir.hu: Van elegendő támogatásuk?
Méhes Márton: A pályázat lakossági támogatása a folyamatos társadalmasításnak köszönhetően szerencsére mindig is magas volt, menet közben pedig egy sor debreceni kulturális szereplővel egyeztettünk. Az úgynevezett programtestületben is elsősorban debreceni kulturális intézményvezetők és egyetemi szakemberek foglalnak helyet. Nagyon sok ember nagyon sok munkája van az EKF 2023-as pályázatban. Említettem például a külföldi szakértőket: egy Pozsonyban élő francia, egy rijekai és egy kolozsvári EKF-szakértő segíti a munkánkat, de együtt dolgozunk egy kulturális menedzserrel Ukrajnából is, és persze szorosan együttműködünk több volt, jelenlegi és jövőbeni európai kulturális fővárossal és pályázó várossal. Csak az elmúlt hetekben személyesen találkoztunk Kassa 2013, Leeuwarden 2018, Rijeka 2020, Galway 2020, Újvidék 2021, Elefsina 2021 és Temesvár 2021 munkatársaival, de több 2024-25-re pályázó osztrák, bosnyák és német várossal is.
Programkoncepciónk középpontjában a horizont fogalom áll. Új horizontok felé indulunk ezzel a pályázattal, új horizontokat nyitunk Debrecen és Európa számára. Szemléletmódokat, nézeteket, tudást és tapasztalatot osztunk meg egymással, s ezáltal tágítjuk a horizontunkat.
Adunk és kapunk, ami párbeszédet, együttműködést feltételez. A projektek keretében elgondolkodunk a helyi közösségek lehetőségeiről, de nagy európai kérdésekről és a jövő globális kihívásairól is. Ezek az új horizontok már megjelentek a gazdasági téren az előző években, most a a BMW érkezéséről szóló legutóbbi nagyon ígéretes bejelentéssel ez még inkább világossá vált. Van egy új nemzetköziség a városban: részben a nagy nemzetközi vállalatoknak, részben az egyetem kapcsolatainak és nemzetközi hallgatóságának köszönhetően. Nyilvánvaló, hogy az egyetem nagyon komoly szereplője kell legyen ennek a pályázatnak.
Erős programot kell összeállítani
Dehir.hu: A horizont fogalmat honnan vezették le?
Méhes Márton: Debrecen jellemzője, hogy sík vidéken fekszik a Hortobágy szomszédságában, az Alföldön, amihez sok klisé, irodalmi élmény kapcsolódik. A Hortobágyon állva az égbolt és a látóhatár végtelennek tűnik, a tér szabad, tehát új horizontok elérésére ösztönöz. Jól használható metaforikusan az „új távlatok” értelemben a nemzetközi együttműködés erősítésében, és konkrétan is, hiszen a Hortobágyra is terveztünk programot, egy teljesen újszerű, környezettudatos fesztivált. De úgy is működik, hogy a síksághoz, a horizontálishoz képest hogyan lehet a vertikális pontokat kijelölni a városi térben – például miképpen lehetne magas épületek tetejére is művészeti akciókat szervezni.
Olyan erős programot kell összeállítani, aminek fontos ismérve, hogy egyszerre helyi és európai is.
Ha ugyanis nem tudjuk az itt élőket, a különböző célcsoportokat megnyerni és bevonni, akkor nem járunk sikerrel, hiába jönnek külföldi közreműködők. Ha viszont a program csak helyi jelentőségű, miért induljon el valaki messzi földről hozzánk? Komolyan kell venni a projekt elnevezését: Debrecen 2023-ban egész Európa fővárosa lehet. Ugyanakkor nagyon fontosak az egyedi „sztorik” is, így akár az évszázadokig meghatározó, Nyugat-Európába irányuló debreceni szürkemarha-kereskedelem története is megelevenedhet egy programban – természetesen abszolút kortárs, 21. századi, nemzetközi attrakcióként.
Dehir.hu: Korábban is pályázott Debrecen a kulturális főváros címre. Ez a mostani program miben más?
Méhes Márton: Nagy különbség a korábbi pályázat filozófiájához képest, hogy akkor nagyon komoly hangsúlyt kapott a kulturális alapú városfejlesztés. Debrecen a számára kedvezőtlen döntés ellenére megépítette azt, amit eltervezett, és ez a mostani pályázatot biztosan erősíti, mert a megvalósítási képesség, az elszántság fontos jelzés a nemzetközi zsűrinek. Ma viszont az EKF programfilozófiája már sokkal inkább a szoft-humán programokról szól, egyfelől a közösségi részvétel, másfelől a nemzetközi kooperációk irányából. Szerintem
jó esély van arra, hogy mindenféleképpen megvalósuló és fenntartható programokat tervezzünk be a pályázatba, hiszen ezek összhangban lesznek a városi kulturális stratégiával is.
Ma már a kulturális főváros cím inkább eszköz, olyan, mint egy komoly ösztöndíj. Vannak kitűzött célok, amelyeket a város szeretne megvalósítani kulturális stratégiája keretében, és ha elnyeri a címet, az olyan, mint egy rakétamotor vagy turbina: óriási lendületet tud adni, s bizonyos folyamatok, melyek máskülönben hosszú évek munkájával indíthatók be, így akár egy-két-három év alatt is megvalósulhatnak. Teljesen más fókuszba kerül a város, a sokat emlegetett „felkerülünk Európa kulturális térképére” teljesen elérhető céllá válik.
Laborbeszélgetések és workshopok
Dehir.hu: Az elmúlt időszakban sokféle rendezvényen, sokféle helyszínen igyekeztek megszólítani a debrecenieket – könyvtárakban és fesztiválokon is. Mire készülnek az elkövetkező hetekben?
Méhes Márton: Nemcsak tervezünk, koncepciókat gyártunk és konzultációkat folytatunk nemzetközi szakértőkkel, hanem programfejlesztő laborbeszélgetéseket és stratégiai workshopokat is szervezünk ebben az időszakban. A lab-eken helyi szereplőkkel beszélgettünk a természeti és városi táj témaköréről, és civil szervezetekkel cseréltünk eszmét a civil kulturális szektor szükségleteiről és javaslatairól. Egy másik releváns körrel hamarosan a tudományok és a kultúra kérdéskörét vitatjuk meg. Nemzetközi workshopjainkon augusztus 29-én a kreatív ipar fejlesztésével foglalkozunk, itt szlovákiai, romániai, szerbiai, ukrajnai partnerek is megjelennek majd, augusztus 31-én pedig a közönségfejlesztés lesz a témánk. Ez utóbbi stratégiai kérdés és elvárás a pályázattal kapcsolatban, mert hiába lesznek mondjuk új, nemzetközileg is magas színvonalú, kortárs összművészeti programok, ha egyébként nincs felkészült és érdeklődő, azokra fogékony közönség. Lényeges, hogy a jövő közönsége, a mai gimnazista vagy korai egyetemista éveit élő fiatal milyen impulzusokat kap és mennyire van erre felkészítve, mennyire tudja befogadni az újat. Itt európai jó példákat is fogunk mutatni Becsből, vagy éppen Újvidékről, Rijekából. Szeptember 7-én pedig lesz egy urbanisztikai workshopunk, ahol kifejezetten a lakótelepi épített örökségre fókuszálunk.
Fontos kérdés, hogy a Debrecenre jellemző nagy lakótelepek kulturálisan hogyan értelmezhetők, hogyan lehet ott aktív kulturális közösséget teremteni. Ez egy összvárosi felfogás kérdése is: hogyan legyen decentrálisabb Debrecen, hogyan lehet a centrum és a periféria közötti különbségeket oldani.
Közösségi kulturális központok léteznek ma már szerte Európában, tehát vannak jó példák, mint ahogyan a panelházak örökségével is sok városnak kezdenie kell valamit. Ennek megfelelően a workshopon is 6-7 országból látunk majd vendégül szakértőket, hogy velük tárgyaljuk meg ezeket az izgalmas kérdéseket. Szeptemberben pedig lassan le kell zárni az impulzusgyűjtést, s megírni a sok jó hozzávalóból magát a pályázatot...
Kapcsolódó cikkek:
HOZZÁSZÓLÁSOK (0)