Panelház, Tesco, rendszerváltás, Madonna: így látja a debreceni grafikus
Szerző: Szénási Miklós | szenasi.miklos@dehir.hu Közzétéve: 2014.11.25. 09:15 | Frissítve: 2014.11.26. 09:17
Debrecen – Az őszinte beszédet megértik az emberek, mondja László János, aki szerint a művészetnek nincs helye sem a pénz világában, sem a politikában.
László János halk szavú, mégis határozott egyénisége a debreceni képzőművészeti életnek. Fontos számára az alkotás, szeret tanítani (sok tehetséges diákot indított el pályáján a Medgyessy-gimnázium tanáraként), képeit pedig időről időre megmutatja – olykor a cívisvárosi közönségnek is.
Dehir.hu: Egyszer azt mondta, hogy a generációja bizonyos értelemben vesztese ennek a mostani átmeneti kornak. Mit jelent ez?
László János: A vesztesei vagyunk a rendszerváltás időszakának, hiszen mi, a mostani 40-50 közöttiek még a kommunista rendszer iskoláit jártuk, és annak a munkahelyein kezdtünk dolgozni. Majd mi lettünk azok, akiknek a pályánk elején alkalmazkodnunk kellett még huszonévesen az új berendezkedéshez. Persze a nálunk idősebbek ezt még nehezebben élték meg, úgy hiszem. Én például a kezdeti eufória után letargikusabb hangulatba kerültem, és új célok keresésébe fogtam. Persze semmi sem úgy alakult, ahogyan elképzeltem. Mire a helyi döntések közelébe jutottam, már túl voltam a negyvenen. A művészeti életről kezdetben naivan azt gondoltam, hogy a teljesítmény mindenek feletti útmutató és irányelv. Nekem legalábbis az volt és maradt máig. Az én mestereim nem grafikusok voltak, így magamnak kellett kísérletezve megtanulnom a mesterséget. Azonban ettől sokkal fontosabb az, amit általában a művészethez való hozzáállásról, tartásról, kitartásról és emberségről tanultam Rácz Györgytől és Valkovits Zoltántól. A grafikai technikák – igaz, sokkal hosszabb idő alatt és jóval nagyobb energiabefektetéssel, de – megtanulhatóak egyedül is.
Így kívülállóként csöppentem bele a debreceni művészeti életbe. Láttam azt a számomra egyáltalán nem példaértékű hagyományt, ami itt alakult ki, tekintélyelvű és belső baráti körökbe rendeződve. Később a barátaimmal mindig szórakoztató fogadásokat tettünk, ki is kap díjat a helyi tárlatokon, hogyan megy a keresztbe ajánlgatás és milyen elvek, születési dátumok és évfordulók szerint megy a jelölés. Ezt a belterjes, félreértelmezett hagyományt próbáltam átalakítani a magam lehetőségeihez mérten. Közben pedig az új, tehetséges generáció itt lépked a nyomunkban. Míg az én nemzedékem ezzel a generációváltással volt elfoglalva, addig az újak látva ezt vagy elmentek, vagy máshol állítottak ki. Ezért mondom azt, hogy a mi generációnk úgy nyitott utat a fiatalabbaknak, hogy közben magát is háttérbe szorította. Azonban ez a folyamat még mindig zajlik.
Dehir.hu: Úgy tűnik, mindenki, aki művészettel foglalkozik (legyen író, zenész, festő) szinte csak mellékfoglalkozásként űzheti azt. Ez jó, nem jó?
László János: Számomra a tanítás éppen olyan fontos, mint a művészet. Nem hiszem, hogy keseregni kellene azon, hogy ilyen ez a helyzet, mármint a művészet és megélhetés viszonya. „Az idő, mellyben lakozunk, nem kedvez a’ tudomány’ és a magos művészetek’ gyakorlóinak…” – ezt írja Vámy Adorján, a képzeletbeli alteregóm 1805-ben. A művészet mindig is nehéz út volt, nem kínált gyors meggazdagodást.
Dehir.hu: Mi a feladata ma a művészetnek? Mondjuk van egyáltalán bármi keresnivalója a pénz, az internet, meg a politika által meghatározott világban?
László János: A művészetnek nincsen helye sem a pénz világában, sem a politikában. Mivel ez spirituális út, fölfelé visz, nem egyeztethető össze az előbbiekkel. Az internet hasznos is lehet, több emberhez eljuthat a képek üzenete. Álljon itt egy tudományos kutatás kérdéssor pár részlete a művész identitásáról, milyen motivációi lehetnek az alkotásnak: anyagi jólét, anyagi elismerés, állami és társadalmi díjak, szakmai elismerés (művészettörténész, esztéta, újságíró), művésztársak, közönség és barátok elismerése, formanyelv megújítása, művészeti közösség létrehozása, ismeretátadás, -örökítés, értékteremtés, értékmegtartás, véleménynyilvánítás, befolyásolás, mintaképpé válás, imázs építés, önfejlesztés, közösségi tevékenység. Ennyire mások lehetnek a motívumok…
Dehir.hu: Grafikusként indult a pályája, nagyon finom vonalú rajzai tettek ismertté, majd átlépett a színek, a festmények világába. Miért?
László János: Sokáig azon dolgoztam, hogy egy nagyon letisztult formavilágot hozzak létre a grafikáimban. Azonban ma már látom, hogy a művészet belső út, egyszemélyes, és ha jól csinálod, őszintén, szembesít önmagaddal. Ez egyáltalán nem vidám ösvény. Minden amit régebben csináltam, ennek a belső számvetésnek az eredménye, és a képeimre azóta így is tekintek. Elsősorban nekem fontosak, az én gondolataimat mondják el. Ezek kisebb-nagyobb csomópontok. A színek pedig fokozatosan szivárogtak be a képeimbe. Szinte észrevétlen. Mára szinte mindent elborítottak. Olyan tág és burjánzó a világ, hogy kellenek. Ebben a kérdésben kevéssé vagyok már szikár.
Dehir.hu: Sokféle téma és megközelítés feltűnik a képein: szívesen nyúl az egészen köznapinak látszó elemekhez, például egy panelházhoz, vagy egy Tesco-logóhoz is.
László János: A köznapi a legfontosabb számomra. Mindig az a lényegiség hordozója, hiszen léteznek analógiák… Ha a kicsiben nem látom a lényeget a nagyot hiába méregetem. Ezért fontos a legprofánabb téma is, akár a Tesco, mert az élet ott burjánzik mindenütt, és ez akkor is szép, ha a szemétdombon nő ki. Nem lehet elitistának lenni éppen most, amikor a művészet annyira távol van már az emberektől. És ez nem azt jelenti, hogy a képalkotást kell levinni a mélybe, hanem azt, hogy az őszinte beszédet mindig megértik az emberek, még akkor is, ha szavakba önteni nem tudják. Ennek eszközei lehetnek egyszerűek is. Ezt tapasztaltam a dobozképeim kapcsán. Csak mostanság nem kell tömegekre számítani kiállításokon, és általában a kultúrában. Ez egy ilyen kor. Nem kell ezen háborogni, csak tenni, amit lehet. Van kiért.
Dehir.hu: Mi az, ami mostanában – alkotóként – a leginkább foglalkoztatja?
László János: Mostanában a talált tárgyak felemelése, és naturálisan megfestve, más szakrálisabb utalásokkal vegyítve készítettem képeket a legutóbbi bajai művésztelepen. Kevés eszközzel, aprólékosan… A jelen és a jelenben létezés, annak minél mélyebb megélése és ennek képekbe öntése. A pillanatnyi mozzanatok megragadása és ezek kitágítása.
Dehir.hu: Kiket szeretne megszólítani a képeivel? Egyáltalán: hogyan lehet eljutni azokhoz, akiket érdekel a művészet? S ők kik? Fogyasztók? Műélvezők? Műértők?
László János: Nem célzottan készítem a munkáimat. Ezek elsősorban nekem szólnak, és rólam. A tárlatokon gondolatokat osztok meg másokkal, bárkivel és látom, vannak olyanok, akik értik ezt, ha nem is mindig úgy, ahogyan én, de mindenképpen hatással van a látogatókra. Mint mindenki a másikra, minden párbeszédben. Nyomokat hagyunk magunk után, talán egy művész erőteljesebben. Éppen ezért nagyon fontos, milyenek is ezek. Tényleg felelősség ez, de nem a kritikusoknak, nem a szakmának csinálom a munkáimat.
Dehir.hu: Milyennek látja a debreceni képzőművészeti életet?
László János: Ahogyan már említettem, sok nehézséget kell megoldani. Ezek mindig a kevés beszédből adódnak, abból, hogy nem vagyunk képesek egymással – mi, a kultúra résztvevői – őszintén beszélni. Mert beszéd nélkül mindenki csak az előzetes gondolatait, elvárásait vetíti a másikra, ez csak rosszra visz. Megújulás és új személetre van szükség, azokra a fiatalokra, akik mentesek az itteni hagyományoktól, át tudnak ugrani generációkat.
Dehir.hu: Létezik jellegzetesen magyar vagy debreceni művészet? Van helyünk Európában, vagy akár a nagyvilágban?
László János: Vannak nemzeti sajátosságok, de ilyet megteremteni akarattal nem lehet. A művészet egy ember dolga. Mivel belső út, teljesen nem megnyitható, mindenki önnön magának szakértője, mestere, tanítója. Senki sem lát világosabban, őszintébben minket, mint mi magunk. Ha van ereje ezzel szembenézni, a művészet éppen ilyen „terápia”. Nem hiszem hogy lenne sajátosan debreceni művészet, az meglehetősen szűk lenne. A magyarok nagyon sokat tettek és tesznek Európáért, és még tágabban is gondolhatjuk. Attól függetlenül, hogy mit is mondanak rólunk mások.
HOZZÁSZÓLÁSOK (0)