Rák Jóska, bűnregény és techno: ilyen volt a debreceni Deszka
Szerző: Szénási Miklós | szenasi.miklos@dehir.hu Közzétéve: 2018.04.15. 11:10 | Frissítve: 2018.04.15. 11:24
Debrecen – A Kempingtől a Vakokig, Pintér Bélától Tar Sándorig: idén is a valóság sokféle arcát tükrözte a fesztivál.
Tizenkét esztendeje minden színházi szezon egyik kiugróan izgalmas időszaka kezdődik Debrecenben, mikor megnyitja kapuit a Deszka. A kortárs magyar drámák színe-javával találkozhatunk ilyenkor, jókora merítésből kapunk izgalmas válogatást, keresztmetszetet, hol tartanak, milyen hazai darabokat és hogy visznek színre.
Így volt ez az idén is, 25 előadást, szakmai beszélgetéseket kínált a fesztivál és találkozásokat olyan szerzőkkel, mint Závada Péter, Háy János és Kiss Csaba, illetve bemutatkozott a Selinunte Kiadó is.
Az idei Deszka díszvendége Háy János volt, aki színpadi szerzőként szinte Debrecenből indult, annak idején még Dobák Lívia, a Csokonai Színház dramaturgja segítette. Bizonyára sokan emlékeznek a Gézagyerekre: a nagy sikerű darab ősbemutatója a debreceni Csokonai Színház Stúdiószínpadán volt 2004-ben, Pinczés István rendezésében, Kóti Árpáddal, Miske Lászlóval, Bakota Árpáddal. Azóta sok-sok változata született, s pár éve láthattuk a Deszkán is.
Háy nagyon érzi azt a világot, amiben benne vagyunk, és a nyelv, ami a novelláiból, regényeiből visszaköszön, mindannyiunk számára tökéletesen ismerős lehet, szövegeit élmény olvasni.
Meglepő módon a Háy-féle színpadi változatok várakozáson alul teljesítettek az idei Deszkán. A Kempinget, ezt a sajátos, zenés revüt a Szabadkai Népszínház Magyar Társulatának előadásában láthattuk. A címszavak sokat ígértek: fogyasztói társadalom, család, párkapcsolatok, szex és szerelem. A nő és a férfi közötti viszonyt nagyon pontosan ábrázolja Háy, a keret pedig itt egy nyaralás volt, nagyon magyaros ízekkel. A szabadkaiak ötletes vizuális megoldásokkal éltek, ám az előadás kissé hullámzó lett, részben talán azért is, mert amikor a szereplők egy része a színpadon fekszik, akkor nehéz követni, mi történik ott, s a produkció már-már rádiójáték-szerűvé válik.
Szintén Háy-darabbal, a Rák Jóska, dán királyfival érkezett a dunaújvárosi Bartók Kamaraszínház. A rendszerváltozás utáni időszak Magyarországán, egy poros, unalmas faluba csöppenünk. Pár év alatt az elvtársakból urak lettek, a párttitkár meg a tanácselnök elloptak mindent, s ahogy régen, most is a zsebükben van minden és mindenki. Olyan hely ez, ahol kizárólag bunkó, korrupt és romlott emberek élnek, akik csak vegetálnak és isznak. Azért valami mégis történik velük: mivel itt nincs semmi, hogy legyen, Felsőfalu népe (polgármesteri biztatásra) színjátszásra vállalkozik. A Hamletet akarják bemutatni, csak kissé átszabva. Különös és drámai aktualitást ad a próbáknak, hogy a címszerepet játszó Jóska édesapja, a téesz egykori könyvelője börtönbe került. A fiú nem hisz abban, hogy az apja bűnös lenne, még bizonyítéka is van arra (ami később eltűnik), hogy a volt párttitkár lopta el a pénzt, és dühödten keresi az igazát, de hiába... Megállíthatatlanul sodródik a történet a tragikus vég felé. A Rák Jóska alapötlete nem rossz, de túlzottan sablonos és kiszámítható, erősen A mi kis falunk színvonalát idézi.
A fesztivál talán egyik legjobban várt előadása az Ascher Tamás Háromszéken volt. Pintér Béla ezúttal a színházi világ szennyesét teregette ki versbe szedve és zenével felturbózva. A remek színészek (Fekete Ernő, Keresztes Tamás, Thuróczy Szabolcs, Jordán Adél, Bezerédi Zoltán) emlékezetes alakításai mellett azért az nagy kérdés, lehet-e fiktív történetet építeni valós személyek köré. Ha Ascher Tamás tényleg Ascher Tamás és Máté Gábor is Máté Gábor a darabban, akkor elhihetjük-e, hogy a többi szereplőt csak az alkotói fantázia hívta életre? A néző nyilván elkezd behelyettesítgetni és egyre mélyebbre süpped ebben az örvényben.
Hajdu Szabolcs nem első alkalommal hozta el szülővárosába a Kálmán-napot, melynek nem csak szerzője és rendezője, de egyik szereplője is Török-Illyés Orsolya, Földeáki Nóra, Szabó Domokos és Gelányi Imre mellett. Igazi mai darab tűpontos dialógusokkal. Nincs egyetlen sora, amely ne csengene ismerősen, amire ne kapná fel a fejét (vagy ne nevetne fel) a néző, micsoda telitalálat. A Kálmán-nap tükör: ilyenek vagyunk. Két házaspár találkozásával, poharazgatással, felszínre robbanó konfliktusokkal és nagyon erős mondatokkal rajzolja meg a hétköznapjainkat, mely tele tehetetlenséggel és lehetetlenséggel, és azzal a mellbevágó felismeréssel, hogy elfutottak az évek.
Tar Sándor is visszatérő vendége a Deszkának. Tavalyelőtt A te országod című, a már 13 éve elhunyt író szövegeiből szerkesztett előadás, tavaly az életéről szóló Bihari idézte meg szellemét. Idén a Szürke galamb érkezett: Tar "bűnregényét" Mikó Csaba dolgozta fel. Ez az apokaliptikus vízió is a rendszerváltozás környékén játszódik. A Stúdió K Színház előadása elég hosszúra sikeredett. A kísérletező kedvvel nem volt gond, de az első felvonást lehetett volna feszesebbre húzni. Az erős szöveg, a látványos mozgás, a fizikai színház elemei az elején minden professzionalizmus ellenére sem éppen határozottan sodorták előre a máig aktuálisnak ható történetet, de aztán rátalált a produkció az útjára. Bár néha zavaró volt, hogy a színészek olykor több szerepet is vittek, s nem annyira koncepció, mint inkább kedv kérdésének tűnt, hogy a nyomozót miért nő, s miért nem férfi alakította férfiruhában.
Aki még bírta ezen a pénteken energiával, az 21 órától megnézhette a Kolozsvári Állami Magyar Színház produkcióját, a Vakokat, ezt a techno-poétikus installációt. Ennél pontosabb definíció nincs ehhez a pazar tablóhoz. Mint egy gyönyörű, monumentális videoklippé változott hiperrealista festmény, vibrált és pulzált a játék. Eleinte úgy tűnt, kizárólag a zenére épít (dicséret érte Kónya-Ütő Bencének) és a lenyűgöző látványra, aztán jöttek a szövegek, s vittek magukkal azok is. Modern, merész, káprázatos őrület, mai és holnapi high-tech parti, vakító és vadító szín-, fény- és hangorgia volt ez, ám az őrület mögött is ott lüktetett a szigorú rendszer. Mint egy végtelenül lazának látszó, ám gondosan megtervezett, kimunkált improvizáció – elsősorban felnőtt nézőknek. (És simán nemzetközi mezőnyre kívánkozóan!)
Nem egyszerű egyetlen szóval, vagy mondattal jellemezni egy napokon át dübörgő fesztivált. Talán nem járunk messze az igazságtól, ha azt írjuk: felhozatalát tekintve nem ez volt a legerősebb Deszka. Viszont tegyük hozzá azt is: itt azt látjuk, amit a hazai (illetve a határon túli magyar) színházak játszanak. A Deszka Debrecenben egy remek, elszánt és érdeklődő közönséget vonzó, színvonalas kaland. Néha meglepő, néha felemelő, de lehet akár mellbevágó, bosszantó, vagy éppen katartikus is lehet. Ez a mi Deszkánk. Most ilyen volt. (Számomra.)
HOZZÁSZÓLÁSOK (0)