„Jim”
Szerző: Széles Tamás | szeles.tamas@dtv.hu Közzétéve: 2011.07.03. 07:45 | Frissítve: 2011.07.03. 07:45
„A világot akarjuk, és akarjuk… Most. Most? Most!” És megkapták, 1965-től, nagyjából hat évre. Vagy egy örökkévalóságra? Hiszen művei messze túlélik zseniális alkotójukat. Jim Morrison negyven éve halt meg, 27 évesen. Fájdalmasan fiatalon. A sírjára annyit írtak: KATA TON DAIMONA EAYTOY, azaz „Önmaga démona”…
„A hülye… Semmivel sem jobb, mint Janis vagy Jimi. Legalább valami eredetiség lett volna benne! Ő lett a harmadik. Ezt akarta?” Ezekkel a szavakkal fogadta Ray Manzarek az alkotótárs halálát. „Örülök neki – végre megbékélt önmagával”. Ezt már Robbie Krieger tette hozzá. John Densmore pedig ennyit írt könyvében: „A ’The End’-et először minden kíséret nélkül énekelte el. Beleborzongtam. Nem dalszöveg volt, hanem sírfelirat. Akkor vált a halálba kapaszkodó költővé”. 1971. július 3-án reggel a világ valaha volt egyik legnagyobb rockbandája elvesztette költő-énekes zsenijét, és gyakorlatilag megszűnt a The Doors. Jim Morrison Párizsban meghalt.
„Ússzunk fel a holdig
kapaszkodjunk az árba
hatoljunk be az éjbe
a város barlangjába”
1965 augusztusában a Los Angeles-i Venice Beach-en találkozott Ray Manzarek és Jim Morrison. Ismerték egymást a UCLA egyetemről, ahol mindketten filmművészetet hallgattak. Ez az óceánparti este sorsdöntő volt mindkettejük életében: Ray unszolására Jim elkezdte énekelni a ’Moonlight Drive’-ot. A parton csak ketten voltak, sütött a hold és - mint egy szirupos hollywoodi filmben – a két huszonéves fiatal gyakorlatilag megalapította a The Doors-t (magyarul ajtókat jelent). Morrison William Blake 18-19. századi angol költő egyik verssorából választott nevet: „Ha az érzékelés ajtói megtisztulnának, minden úgy tűnne fel az ember előtt, amilyen valójában: Végtelennek.”
„Vak égi pályákon lebegünk, reménytelenül, egyedül”
Jim Morrison déli polgári családba született, admirális apja az Egyesült Államok legfiatalabb négycsillagos tábornoka volt. A pufi srác hamar „elszakadt” szüleitől, lánytestvérével szinte nem is foglalkozott, Andy nevű öccsét folyton kínozta. Talán lelkiismeret furdalása késztette arra, hogy a floridai állami egyetemről küldött egy iskolai évzáró beszédet testvérének, aki – a fenti sorokat is tartalmazó – beszédéért nagy dicséretet kapott. Jim rajongott a költészetért, a filmért és a filozófiáért. Rengeteget olvasott, elképesztő tudásszomja volt. Zsenialitását több tanára is felfedezte Los Angelesben, ahol a UCLA egyetemre iratkozott be, filmszakra. A lázadó fiú azonban nem filmes, hanem zenész lett. 1965-ben elindult meghódítani a csúcsokat.
„Egy nagy tüzes üstökösnek, egy hullócsillagnak látom magamat. Mindenki megáll, felnéz és elakad a lélegzete "Azt nézd meg!" Azonban akkor - huss, már el is tűntem... és soha többé nem fognak olyat látni, de nem is lesznek képesek elfelejteni engem – soha.”
Valóban így történt, Jim Morrison és a The Doors történetét fájdalmasan rövidre szabta a Mindenható. Néhány klubban kezdte a négy zenész, aztán Paul A. Rotchild felismerte bennük a nagy lehetőséget. 1967 januárjában megjelent az első nagylemezük, a ’THE DOORS’. A ’Break On Through’, a ’Light My Fire’, de különösen a ’The End’ elementáris erővel hatolt az akkori rockzenei világ közepébe. Egyszerűen tátva maradt mindenki szája, még a szupersztárok (The Beatles, The Rolling Stones) is elismerően fogadták az albumot. Megnyíltak a show-business ajtói és a felemelkedés lehetősége Morrisonék előtt. Az amerikai színpadok után jöhetett Európa meghódítása. Az egyik repülőtéren bemutatkoztak a rájuk váró újságíróknak a banda tagjai: nevüket, életkorukat, hangszeres tudásukat sorolták. A végére maradt Morrison, aki csak annyit mondott: ”Jim”.
„1970. december 12-én véget ért a zene. Aki ott volt aznap este a New Orleans-i bulin, láthatta, Jimből elfogyott az energia. Szinte látszott, mint száll el a lelke, ahogyan a mikrofonba kapaszkodott. Végérvényesen kimerült.”
1965 és 1970 között hódított világszerte a The Doors. Nem egyszerű rockzenekarról volt szó, minden fellépés gyakorlatilag egy-egy önmegvalósító zenei színházi előadás volt. Az aktuális siker vagy bukás mindig Jim állapotától függött. Az egykori pufi fiúból csodálatos alkatú, jóképű rocksztár lett, akiért bomlott a közönség. Nem volt két egyforma fellépés, hiszen Morrison hosszú monológokkal színesítette előadását, miközben a többiek szinte a „végtelenségig” képesek voltak megnyújtani a zenét. A probléma az volt, hogy Jim nagyon sokat ivott, így néhány fellépés – állapota miatt – gyakorlatilag megbukott. A probléma azonban inkább az volt, hogy Jim Morrison sokkal inkább költő akart lenni, mint zenész. Azt pontosan tudta, hogy csak akkor lehet híres költő, ha ehhez a „nevet” a zenei pálya adja – fordítva a dolog nem működik. Amikor azonban megunta a zenélést, egymás után okozta a botrányokat. New Haven-ben egy rendőr rajtakapta őt egy lánnyal az öltözőben, de nem ismerte fel: Morrison ezt szóvá tette a színpadon, botrányba fulladt a koncert. Aztán az 1969. március elsejei miami koncerten elszabadult a pokol: az énekes kilátásba helyzete, hogy lehúzza a sliccét (bár a többiek későbbi kihallgatásuk alkalmával határozottan állították, hogy nem tett ilyet). Lázítás, izgatás, közszeméremsértés, részeg randalírozás címén vádat emeltek ellene. Ítéletet azonban már nem hozott a bíróság, Morrison 1971 tavaszán Párizsba távozott…
„azt hiszem voltam hajdan
azt hiszem voltunk
az én borom a tejed
az én selymem a fényed”
Pamela Susan Coursonnak ajánlotta e sorokat a ’Wilderness’ című számával Jim Morrison. Persze, mint a korszak legtöbb sztárjáé, az ő ágya is mindig „megtelt” hölgyekkel, ám Pam volt az „igazi”. Ahogy John Densmore írja róluk: „Ő volt a láng Jim gyufájához”. Az énekes szeretett egyfajta „Gyíkkirály” szerepben tetszelegni, vonzódott az indián varázsláshoz, és valamiféle sámánkultuszhoz is. Egy viking, úgynevezett Wicca rítus szerint feleségül vette Patricia Kenneally újságírónőt, igaz ezt nem vette annyira komolyan. Életében - párkapcsolatuk folyamatos hullámázásai közepette is – mindig Pamela maradt a NŐ! Vele menekült el Párizsba is, amikor összecsaptak feje fölött a hullámok, hogy ott ismét magára találjon. Sohasem tért vissza…
„Elindultál titkos ösvényeken
nincs visszaút.
Így mi mást tehetünk?
Kiutat keresve bolyongunk
nélküled ezen a világon,
kedves barátom.”
1969. július 3-án (pontosan két évvel Morrison halála előtt) háza úszómedencéje mellett holtan találták Brian Jonest, a The Rolling Stones alapító gitárosát. Huszonhét évet élt! 1970. szeptember 18-án egy londoni szálloda alagsorában holtan találták Jimi Hendrixet, minden idők egyik legjobb gitárosát. Valószínűleg nagy mennyiségű alkohol és gyógyszerfogyasztást követően a saját hányásában fulladt meg. Huszonhét évet élt! 1970. október 4-én Los Angelesben, kábítószer túladagolásban, elhunyt Janis Joplin, világhírű amerikai énekesnő. Huszonhét évet élt! 1971. július 3-án hajnalban párizsi bérelt lakásukban Pamela Courson a fürdőkádban ülve, arcán mosollyal holtan találta szerelmét, Jim Morrisont. A hivatalos papírok szerint szívroham végzett vele. Huszonhét évet élt!
James Douglas Morrison halálát ma is rengeteg legenda övezi. Sokak szerint meggyilkolták, vagy öngyilkos lett, mások szerint még mindig él (nyilván látni vélik, ahogy együtt sétál Elvis Presley-vel!). Hogy mit kaptunk volna tőle, ha nem távozik ilyen fájdalmasan korán, nem tudhatjuk. Maradt volna rocksztár? Esetleg a nagy költőt tisztelnénk ma benne? Ami biztos: különleges figurája volt egy érdekes korszaknak. Egy művelt, nagy művész hagyott maga után űrt – de rengeteg szép emléket, kiváló dalt és költeményt is! Sírját a párizsi Pére-Lachaise temető 6. kerületében, a 11. parcellában találhatjuk meg. Hogy valóban ott nyugszik-e, nem tudhatja a mai kor összeesküvés-elméletekkel bőséggel ellátott gyermeke. Annyi azért biztos, hogy bár rengeteg nagy művész végső nyughelye ez a temető, mégis csak egyvalakiét őrzi éjjel-nappal rendőr: Jim Morrisonét. Hogy legalább nyugtában ne zavarják őt rajongói.
HOZZÁSZÓLÁSOK (0)