A debreceni pünkösdi király ingyen ihatott egy évig a kocsmában – videóval
Szerző: Dehir.hu | info@dehir.hu Közzétéve: 2016.05.16. 10:06 | Frissítve: 2016.05.17. 11:03
Debrecen – Gúnártépés,királyválasztás, cselédvásár – különleges hagyományai voltak a pünkösd ünneplésének a cívisvárosban is.
A népi kultúra mindig megtalálta azokat a szokáselemeket, melyek az egyes ünnepekhez társítva sajátos jelentőséget tudnak adni a vallási ünnepeknek. A pünkösdhöz kapcsolódóan is sokféle hagyományról vannak feljegyzések - ezeknek egy része már eltűnt a gyakorlatból, vannak viszont olyanok, melyek még mindig elevenen élnek a közösség tudatában.
Lovas Kiss Antal néprajzkutató a Debrecen Televízió Közügy című műsorában elmondta, az ünnepnek szinte emblémájává vált a lovasverseny, vagy azon keresztül a pünkösdi királyság. A néprajzkutatók is összegyűjtötték, hogy ilyenkor jellemzően legényavatások, virtuskodások zajlottak, melyek ha nem is a legfontosabb, de a leglátványosabb elemei voltak a pünkösdnek.
Mint mondta, a természet megelevenedésének is nagy jelentősége van ilyenkor. Ez az az időszak, amikor az emberek örvendeznek annak, hogy a természet új életre kelt, s itt kap nagy hangsúlyt az ünneplés. Ezzel együtt a termékenységre, annak kiváltására utaló szokásokat is említett a néprajzkutató. Ilyen például, amikor a pünkösdi királyné járáskor négy lány egy kislány fölé kendőt tart, s ahol kapnak valamiféle adományt, ott felemelik a kislányt és azt mondják: ekkora legyen a kendtek kendere. Ez napjainkban nem sok értelemmel bír már, sok helyen inkább azt mondják: ekkora legyen a kiskirályné. Olyan elemek bújnak meg emögött a szokás mögött is, amelyek a termékenységvarázslásra is utalnak, arra, hogy amit tesznek, annak hatása van a természetben is.
Lovas Kiss Antal szerint nagyon izgalmas, hogy ilyenkor a szépségvarázslásnak milyen formái láthatóak. Azt tartják, hogy a lányok egész évben szebbek lesznek, ha harmatban mosdanak meg, ha pedig búzavirág harmatában mosakodnak, akkor jobb lesz a szemük. A víz tisztítóerejébe vetett hit visszatér az egyszeri ember hétköznapi szokásaiban is – emelte ki a néprajzkutató.
Elmondta, az egymás után következő generációknak nagyon fontos szerep jut, mivel az ember tovább tudja örökíteni a tudását, a fiatalok fogékonyak az újra, ezzel együtt használhatják az örökölt hagyományokat. Felértékelődik pünkösdkor a közösségek szerepe, a fiatal generáció mindig támaszkodhat az idősebbekre, akik segítenek nekik abban, hogy felnőtté váljanak.
A pünkösdi szokások egyik legismertebb formája a pünkösdi királyság, amiért igen komoly harcok mentek. Aki ugyanis elnyerte a pünkösdi királyi címet, annak aranyélete volt: egy évig ingyen ihatott a kocsmában, az összes bálba, esküvőre ingyen mehetett be, ha kisebb kihágást követett el, azt elnézte neki a hatóság, a többi legény vigyázott az állataira. Nagyon sokat tettek a fiatalok azért, hogy elnyerjék a címet. Nádudvar környékén például a birkózás, a tekézés is benne volt a programban, máshol kampóhúzással próbálták eldönteni, ki a jobb.
A néprajzkutató megjegyezte, már az 1700-as évekből vannak adatok arról, hogy egyfajta május-királyt választottak a huszárok, de még a 19. században is egészen brutális elemei is voltak egy-egy ilyen versenynek – ilyen volt például a gúnárszakítás, ami abból állt, hogy a henteslegények felkötöttek egy libát és úgy lovagoltak el alatta, hogy letépték a fejét.
1840-ből származik az a feljegyzés, miszerint Debrecenben lányvásárt tartottak, és ilyenkor felvonultak a női cselédek - megesett, hogy háromezren gyűltek össze a főutcán az emberek, a legszebb ünneplőjükben. Böszörményben ilyenkor a pásztoroknak, juhászoknak adtak adományt fontos közösségi szerepük érdemeként. Lovas Kiss Antal szerint nagyon kiemelkedő időpillanat a pünkösd, mindig szerveződik köré valami plusz.
A csíksomlyói búcsúról is beszélt a néprajzkutató, szerinte ez nagyon jó példa arra, hogy a hagyományok nem vesznek el, hanem a modern korban más jelentőségük lesz, átértelmeződnek. A búcsú az összmagyarság ünnepévé vált, s a kezdeti időkhöz képest a felszabadulás pillanata is lett egyben. Mint mondta, létezhetnek a modern korban vallási, nemzeti értelemben vett tartalmakat megerősítő ünnepek úgy, hogy a folytonosság révén válnak újfajta üzenettel bíró eseménnyé.
A teljes beszélgetést az alábbi videóban megnézheti:
Dehir - Köz-ügy 2016-05-12
HOZZÁSZÓLÁSOK (0)